LOS PEREGRINATGES DE SENT JAQUES

Mamisan dens lo peregrinatge 

          Mamisan, estapa importanta suu camin de Sent Jaques ?

          Question hòrt debatuda. 
          Mamisan qu'es mau plaçada suus grans itineraris. Vir aquí que demanda ua virada que sols los òmis vagants o desirós de vir pregar au sanctuari de Sent
          Galactòri e pòden se perméter. 
          Lo patronimi Nòsta Dauna que muisha qu'aquera glisa qui a pres ua cèrta importància au sègle XIIau, n'avè pas vocacion d'i aperar los peregrins. 
          La preséncia de l'estatua de Sent Jaques au bèth mei deu grop deus dotze apòstols, ua capèra au mei de las tretze existintas e pòden servir de referéncia ? 
          Lo gran corrènt portants de cap a l'Espanha que passèva lunh de la nòsta comuna.

Solet, suu vielh camin de Sent Pau, de cap a Biars, au lòc dit "los Autàs", un espitau pertenants aus espitalèrs de Sent Jan qu'a podut recéber los rales passants.

Que citan tanben, mès shetz pròba, un espitau a Mamisan. A recebut d'autas personas que los praubes deu lòc ? 
          Daubuns autors qu'an concludit au passatge de nombrós peregrins, en prenents aquera famosa desma de jongleria balhada preu rei duc lo 22 de març 1273 Guilhèm Raimon de Monòs. 
          De tota faiçon, las pròbas escritas d'epòca que mancan sus la preséncia de nombrós peregrins a Mamisan, lo son nòm, lo son sanctuari, ne son citats per nat 
guide o acte. 
          Parlants de la glisa, l'abat Depart qu'escriu unicament : 
          "Los peregrins de l'Edat Miejancèira qu'i vinen en córrer en gran nombre preu camin de Nòsta Dauna". 
          Dens la soa lista de las comanderias e espitaus que parla d'un embrac de La Bohèira de cap a Mamisan per : Borricòs, Sent Pau, Aurelhan (quartièr Lantí). 
          Per contra la Sauvetat e mèi tard lo Priorat dab los sons privilègis qu'an podut encoratjar "errants" a s'i installar formants aquera classa de "Poblants" qui poplèt tant de vilas navas. 

Sent Jacques, La soa legenda, Los sons miracles

          La bíblia que nes apren qu'au près deu Crist vivèn dus apòstols Jaques. 
          Jaques lo menor, cosin pròpi de Jèsus, aperat tanben "hrair deu Senhor",  estot lo permèr avesque de Jerusalèm. Qu'es morit peirassejat en 62. 
          Jaques lo màger qu'èra lo hilh de Zebedèu e de Salome, hrair de Jan l'evangelista. 
          Qu'èra vadut a Bethsaïde. 
          Mèste pescaire sus la laca de Genesaréth, dab Pèir e Andrèu, qu'estot lo testimoni de la transfiguracion deu Crist.

          Permèr martir crestian, qu'estot còthtrencat sus l'òrdi d'Erodes Agripa 1èr en 44. 
          Qu'es ad eth, dont avè lo gost deus viatges, que lo Crist confièt lo suenh d'evangelizar l'Espanha. 

Arron l'ascencion deu Crist, los apòstols se n'aniren a truvèrs las nacions, anonciar la novèla promesa a tota creatura. 
         A Jaques lo màger qu'escadot l'Espanha. Que s'embarquèt sus un de 'quiths vaishèths dont s'aventuran lavetz sus las mars per escambiar l'aur, l'estam, lo hèr, lo coire e auts produits contra grans de capelets, colars de veire, placas de marme, espiças d'Orient. 
         Padron sus la còsta de Galicia qu'èra lo lòc de destinacion. 
         Que prediquèva donc, mès shetz succès. 
         Vedants que ne s'escadè ad arrén e n'avè sonque nau disciples, que'n dishot dus sus plaça e se'n tornèt a Jerusalèm.

Aquí en la tèrra deu Crist, qu'estot sordeish enqüèra, ne'n convertit sonqu'un. Los Farisians, ad aquera epòca, qu'escotèvan las magias d'un cèrt Ermogène, dont envièt lo son disciple Filetiús desmontrar a Jaques que la soa predicacion èra faussa. 
         Mès Jaques que convertit Filetiús. Alavetz Ermogène liguèt Filetiús preus sons charmes e Jaques que'u desliguèt preus sons miracles ; lavetz Ermogène que convoquèt los diables e Jaques los tornèt contra eth, e li balhèt medís lo son pau per se'n protegir d'ara en avant. 

         Ermogène, que'u portèt tots los sons libres de magia, losquaus estoren getats a la mar, e se prosterna aus pès de l'apòstol ("Deslivraire de las amnas, recep-me repentants"). 
         Los judèus que s'esmavoren de la conversion d'Ermogène e comencèren d'escotar Jaques, tant de bon qu'Eròdes Agripa comandèt que l'apòstol estot còthtrencat. 
         Anant de cap au lòc deu sacrifici, Jaques que guarit enqüèra un paralitic e convertit un cèrt Josiàs ; lo que'u tenèva la còrda e lo traïnava, qu'estoren executats 
amassas en la sheisau calenda d'abriu 44. Mòrt, lo hilh de Zebedé, cosin deu Crist que va tornar víver ua vita prodigiosa. 
         Quòn Jaques estot còthtrencat, los sons disciples que luvèren de neit lo son còs, per paur deus judèus e lo metoren dens ua nau e confièren a la volontat de Diu, la sepultura de Jaques. 
         Que pujèren sus la mar, shetz governalh e l'ànjol deu Senhor que'us mièren en Galicia au reiaume de Lova. 
         Aquera Lova "molt bèra raina" qu'es forba e crudèla. Quòn los disciples vinen li demandar un lòc de sepultura, que'us geta dens ua seria d'espròbas e de 
tribulacions dont triomfan successivament. A la hèita fin, que tròban un dragon qui gitèva lo huc contra iths e corrut sus, que hiren lo signe de la crotz contra eth, lo son vente que's crevèt, que hiren tanben lo signe de la crotz suus taurs dont vinoren doç com anhèths. Los disciples qu'atelèren lavetz los taurs a un car dens loquau e posèren lo còs de Jaques e la gran pèira qui "com estossin cera" n'avè pres la fòrma. Los buus shetz nula governa que portèren lo còs au mei deu palais de la raina. Quòn vedot aquò, qu'estot hòrt esbahida, credut en Jèsus Crist e se hit crestiana. 
         Aquera legenda que's conta au sègle XIIIau. N'es guaira question de Sent Jaques, ni en Espanha ni alhors avant 813. 
         Aquera anada, un hòrt piós ermita Pelage, qu'a ua vision. 
         Que damòra en Galicia, en un lòc on las neits s'enlugrejan a còps meravilhosament pendent que jògan musicas celèstas. En saunèi, los ànjols que'u revelan la preséncia de Sent Jaques dens lo parçan. Que va avisar l'avesque Teodemir, aqueth que comanda un juni de tres jorns e hèit honhar ua sèrra que semblan designar las estranhas clartats nocturnas. Teodemir que met lèu au jorn un sepulcre de marme que conten òs, tanlèu identificats com estants los de Sent-Jaques e de dus deus sons disciples,  Atanase e Teodore aquiths medís qu'avè dishats a l'endarrèr d'eth quòn èra tornat en tèrra senhta. 
                     Lo rei Alfonse II, avisat, que bastit au-dessús deu sepulcre ua gleisòta en pèira dab teit de husta, pui que'n referi a Carles Magnus a qui envia un òs frontau de Sent Jaques. 
                     Lo Papa Leon III qu'anoncia dens ua bula, la remirabla novèla : qu'an trobat un deus apòstols. Ua vilòta que vad en quauquas annadas, on vinen en córrer los peregrins.                                   Compostèla, que pòden arrevirar per "lo camp de l'estela", que va pravar de las favors deus reis e de las horrèras. 
                     En 1589 per paur deus Anglés, la sepultura de Sent Jaques qu'estot estujada en secret. 
                     Tornada descobèrta en 1879, examinada longament preus òmis de sciéncia, las relicas qu'estoren proclamadas autenticas (urbi e òrbi) preu Papa  Leon XIII, lo 1èr de noveme                         de 1884. 
                     La he que's neurís de prodigis, lo mistèri que n'es lo son bèrç. 
                     Tornants préner au son compte, mantuas atitudas, comportaments antics medís primitius, lo cristianisme que torna inventar las relicas, despulhas dotadas de poders susnaturaus. 
                     Los martiris, los sents que prenen plaça deus eròis e deus capdaus de las religions precedentas. 
                     A partir deus sègles IVau e Vau, cada jorn que pòrta la soa nava invencion, qu'es a díser la descobèrta de sobras prestigiosas. Dens un monde on lo sacrat es pertot           tangible, la relica qu'es ua manifestacion elementària, de bon compréner a tots de la preséncia de Diu. 
                     L'apòstol Jaques qu'intervèn sus tots los fronts; d'abòrd contra los Mòros dont ocupan l'Espanha, pui contra l'injustícia, lo malur, la praubetat. 

                   En 843, per un tribut de cent vierges non livrat au Calife de Còrdo, los principes crestians e los Mòros que s'afrontan au ras de Logroño a Clajivo. Lo sòrt de las armas que trantalha, quòn pareish sobte aus costats deus crestians, lo tarrible Sent Jaques Matamòro, l'espada flambejanta a la man metants los sarrasins en húger. 
                     Un joen òmi de Santo-Domingo estant estat condamnat a tòrt a estar penut, qu'es eth qui lo sostien e lo guarda en vita. 
                     Que permet ad aqueth peregrin de Verona de's neurir d'un pan miraculós, intacte tots los matins dens la soa biaça. 
                     Que sauv deu buscat un joen incendiari de Pistòra. 
                     Qu'arrevita un peregrin per esvitar que'u son òste singui acusat de la soa mòrt. 
                     Encadenat hens ua tor, un presonèr qu'invoca Sent Jaques qui pareish e dit "vèn, sec-me en Galícia", las cadenas que tomban aus pés deu presonèr nomat Bernat qui arruspla lavetz au som de la tor e sauta shetz se har deu mau. 
                     Dens ua auta tor, un senhor qu'embarra un mercant après l'avéder despedolhat, lo mercant qu'implora l'apòstol e lèu la tor que's clina, se clina, dinc a que lo son som e tòca lo sòu, lo presonèr que s'escapa ; los guards que'u perseguissen, mès lo marcant que damòra invisible au sons uelhs. 

LOS ITINERARIS

          Com a dit Elie Lambert "tots los camins que mian a Compostèla". 

          Preus peregrins arrivants per tèrra, la vila de raliament generau qu'es Puente la Reina en Espanha. 
          Per i arribar dus pòrts pirenencs que diven estar passats, lo deu Sompòrt e lo de Roncesvaus. 
          Hens Occitània, quate rotas principaus e convergin de cap ad iths. 

          — La permèra a l'extrem qu'es, e passa per : Sent Gèli (Gard), Montpelhièr, Tolosa e lo Sompòrt. 
          — La dusau que passa per : Lo Puei, Senta Fe de Concas, Moissac e lo Sompòrt. 
          — La tresau que passa per : Veselai, Sent Leonard deu Lemosin, Peireguers, Senta Fe la Grana, la Rèula, Vasats, Capsius, Ròcahòrt, lo Mont, Sent Sever, Ortès, Ostabat, Sent Jan Pè de Pòrt, e Roncesvaus. 
          — La quatau fin finau que drava per : Tors, Peitius, Sent Jan d'Angèli, Sentas, Blaia, Bordèu, lo Barp, Belin (Mons), lo Muret, Lipostèir, La Bohèira, L'Esperon, Dacs, Sòrda, Ostabat, Sent Jan Pè de Pòrt, e Roncesvaus. 

          Ad aquiras quate rotas principaus que s'adoba ua rota secondària, mès dont sembla estar hòrt munsh practicada e pro vista abandonada en causa de l'envadida deus sables. Aquera rota partants de Solac que bordeja la còsta per : Graian, Le Canau, Lo Teish, Casaus, Sanguinet, Parentís, Senta Eulàdia, Sent Pau, Mamisan, Biars, Sent Delian, Sent Girons, Baiona. 

          Ad aquistes camins tradicionaus que'us ligants entr' iths, singui per ganhar temps, singui per júnher un sanctuari particular (Mamisan), singui enqüèra per trobar zònas mens practicadas ond l'arculh e serà melhor lo peregrin que pren embracas o hèi destorns, qu'es percé se parlan pertot de camins de Sent Jaques, camins romius, qui ne son que              traversas, mès qui portadas sus ua carta hèn un hialat inextricable.

           Per balhar atrèit au viatge, manténer la he e lo coratge necessaris, sanctuaris "classats" qu'impausan ua visita.

          Hens Gasconha que son speciaument recomandats : 
            —  Solac, on abordèren Veronica e Amador. 
            —  Blaia :  tombèu de Rotland e de la bèra Aude. 
            —  Bordèu : glisa Sent Seurin on se tròba l'olifant de Rotland. 
            —  Belin  (Mons) : tombèu deus companhons de Rotland. 
            —  Vasats : linge plapat de la sang de Sent Jan Baptista. 
            —  Sent Sever : tombèu deu Sent. 
            —  Roncesvaus : lo camp de batalha. 

LO PEREGRIN

            Quau es l'auburi, lo perhiu de 'queth òmi, que la he avia dens la gran aventura ? 
Segon nombrós autors, lo peregrin que pareish com un èste mistic, un eròi. 
Qu'es de dòu har de véder lo Sent Jaquaire, com un peon, possat sus ua carta. 
En realitat, que singui en grop o viatjants solet, qu'es un òmi de cara a perilhs, dificultats, dont la hami. 
            Daubuns país traversats en Espanha, com en França e son hòrt praubes, dens l'incapacitat de neurir los sons propis abitants ; lo peregrin consumidor en susnombre que rend lo problèma sordeish enqüèra. 
La mortalitat qu'es esvarjabla, los abandons nombrós, la proporcion d'arribants pro febla. 
Lo peregrin tipe, lo verai ce podén díser, qu'es lo qui, preu son comportament, lo son abit, la soa morala, sèg las prescripcions canonicas. 
Vestit sobrement d'estòfa ruda, ua gran capa que l'emparra deu caud, deu hreid, de la pluja, e li sèrv de cobèrtura la neit. Un capèth a grans bòrds, dab lo deu front luvat e decorat de la coscolha, qu'a las medissas foncions que la capa. 
Caussuras grossièras, soent portadas a la man per esvitar la soa usadura rapida, d'on las macaduras deus pès. 
A la hèita fin, los accessòris utiles e especifics que benedit lo caperan au moment de la partença, au cors d'ua esmaventa ceremonia. 
Sacramentària debuta deu sègle XIIau, cartulari de Laon  : 
—  Los peregrins :  "Dab umilitat e sosmission, vos demàndam de benedir aquiras biaças e paus". 
—  Lo caperan :  "Recep aquera biaça en signe de peregrinacion entà que plan ganhat per la toa peniténcia, lo ton salut, que parvienis a l'amira deu ton vòt de peregrin". "Recep aqueth pau, per fin que't hècis véncer los trabucs de l'enemic e parvir au cap". 
Per çò qui es de la coscolha, aqueth simbèu prestigiós, la soa origina com emblèma qu'es diversament interpretat. 
Ornament liturgic deu començament de l'ère crestiana. 
Coscolhas amassadas au long de las plajas servants d'assieta e de gobelet. 
Atestacion deu passatge a Sent Jaques de Compostèla on lo peregrin amassèva sus la plaja o crompèva suu parvís de la catedrau lo preciós cresc. 
Atau animat de l'esperit de peniténcia, lo peregrin que's sabè, se volè aule e mespresat (Du Cange). 
Que podrén tanben ajustar qu'èra cascant e nauseabond. 
Com se lavar, cambiar de linge, lo lavar ; com apedaçar, cambiar de vestit, com suenhar las plagas provocadas per la marcha, los accidents de la rota, la hregada de las rudas estòfas, end ua epòca on l'igièna èra quasi inconeguda. 
N'es sonque per simple aparat qu'au parat de las ceremonias dens la catedrau de Compostèla, un enòrme encensor jumpèva au-dessús deus caps. 
Lo peregrin, anants suu camin, cantants cantics, hasants las soas devocions a cada sanctuari, escotants las cantas de gèstes, mendicants en çò de l'abitant, n'es pas sol. Lo costejants, noirants a lo son imatge de marca, que's veid s'esluishar dens lo peregrinatge tota ua societat de garlamands, mendicants professionaus, peregrins a las amiras pauc avoables.