Tomàs
Lo nòm aramèu Tomàs que significa « besson ». Los teologians qu'expliquèren aqueth shafre preu hèit que Tomàs seré estat lo hrair besson de Jèsus. Los artistas que hadoren lavetz semblar les caras de Tomàs e deu Crist. Dus còps, aqueth apòstol hèit pròva d'incredulitat. Que refusa en efèit de créder a le resurreccion de Jèsus e a l'Assompcion de Maria. Segon uu legenda, Tomàs que seré estat enviat en Índia entà bastir lo palais deu rei Gundoforus. Qu'es entad aquera rason qu'es vadut lo sent patron deus bastidors.
Barnabè
Que s'aperèva en realitat Josèp. Lo nòm de Barnabè que l'es estat atribuït preus apòstols. Aqueth shafre que significa «Òmi deu reconfòrt» o «Hius de la consolacion ». Vadut a Chipre, d'uu familha de Levitas, qu'entra dens le comunautat de Jerusalèm dens le quau introdusís Pau e que'u va acompanhar a Antiòquia pui dens lo son permèr viatge de mission. Dens l'art crestian, qu'es sovent representat un libre a le man pr'amor que guariva los malauts en aplicant l'evangèli de Matèu suu son còs. Qu'es lapidat pui cremat preus judius de cap a 62 a Chipre. Que'u s'aunora com sent patron deus tisnèrs, protector de le peirada e de le malenconia.
Simon
Shafrat lo « Zelòte » pr'amor de le soa anciana apartenéncia end uu sècta judiva rigorista. Arron la Pentacòsta, enviat en mission en Egipte per Jèsus, que seré partit predicar en Pèrsia dab l'apòstol Jude Thaddée.
Pendent aqueth viatge, que seràn còthtrencats entad avéder barrejat idòlas paganas .
Matèu
Davant de vàder apòstol, Matèu qu'èra recebedor deus impòst a Cafarnaüm . Que redigís lo permèr deus quate evangèlis e part, segon le legenda, crestianizar Etiopia. Pendent aquera mission, que trionfa de dus magues e deu son dragon. Matèu qu'es lo patron deus banquièrs e deus agents deu fisc. Lo son simbèu evangelic qu'es l'anjo. Qu'es representat ací les camas crotzadas com a le glèisa Sent Sernin de Tolosa.
Jaques lo màger
Hilh de Zebedée, hrair ainat de l'apòstol Joan l'Evangéliste e cosin de Jèsus.
Dab Pèir e Jan, qu'es l'un deus discípols privilegiats de Jèsus qui assistissen a le soa transfiguracion pui a le soa agonia suu Mont deus Olivèrs. Que part predicar en Siria pui torna a Jerusalèm on es descapitat, cap a 44, suus òrdis d'Eròdes Agrippa.
Le fin de le soa vita estant hòrt mau coneishuda, de nombrosas legendas que son vadudas. Le mèi celèbra en hèit l'evangelisator d'Espanha ond un tombèu
l'es consacrat a Sent Jaques de Compostèla.
Aquera sepultura qu'a suscitat l'interès de hòrt nombrós peregrins e, a le debuta de l'an mil, aqueth peregrinatge que vad l'un deus mèi importants de l'Occident. L'estatua de Jacques a Mamisan qu'es l'ua de les mèi ancianas representacions de l'apòstol en vestit de peregrin (baston e clescs sus cint e panetèira). Aquera representacion que's pòt explicar per le situacion de le Glísia de Mamisan sus le via litorau miant a Sent Jaques de Compostèla.
Pèir
Pèir e lo son hrair Andrèu que vivèn a Cafarnaüm ond exercivan lo mestièr de pescaire. Jèsus que'us apèra e que vaden los sons permèrs discípols. Hòrt pròche de le vita deu Crist, Pierre que jòga un plan gran ròtle dens le construccion de le Glísia. Que vad lo permèr cap de le comunautat crestiana de Jerusalèm, pui de cap a 44, que part predicar a Roma. De cap a 64, Pèir qu'es crucificat lo cap en bas pendent les repressions anticrestianas miadas per Neron.
Sus le representacion de Pèir a Mamisan, que's nòta le preséncia de claus dens le soa man dreta. Aqueth simbèu qu'es un resson au tèxte de Matèu entà çò de le remesa de les claus deu reiaume deus Cèus a Pèir per Jèsus :
« 18 E bien ! Jo (Jèsus) que't disi : Qu'ès Pèir e sus aquera pèira que bastirèi le mia Glísia, e les pòrtas de l'Adès ne teneràn pas contra era. 19 Que't balharèi les claus deu Reiaume deus cèus : qué que ligas sus le tèrra, que serà tenut dens los cèus per ligat, e qué que desligas sus le tèrra, que serà tenut dens los cèus per desligat. »
Evangèli segon Sent-Matèu (16,18-19)
Pau
Vadut a Tarse, en Asia Menora, cap a l'an 10, qu'es naturalizat ciutadan roman. Davant le soa conversion, que secuta los permèrs crestians de Jerusalèm. Suu camin de Damasc, alavetz atjat de 25 ans, Jèsus que l'apareish .
Que's convertís au crestianisme e que càmbia lo son nòm de Saül en Pau per umilitat pr'amor qu'en latin Paulus significa « petit ».
Pau n'es pas un apòstol pr'amor n'a pas jamèi coneishut Jèsus. Avent evangelizat Grècia e Roma, qu'es totun considerat com tau. Dens les annadas 60, qu'encontra l'apòstol Pèir a Roma. Tots dus que son arrestats pui martirizats per Neron. Pau estant un ciutadan roman, qu'es descapitat per l'espada. Qu'es representat a Mamisan a l'esquèrra deu Crist e que ten a man l'instrument deu son suplici .
Jan
Hilh de Zebedée e de Maria-Salomé, qu'es lo hrair de l'apòstol Jaques lo màger. Qu'exerciva lo mestièr de pescaire sus le laca de Tiberiades. Dab Pèir e Jaques, que hèi partida deus discípols preferits de Jèsus. Aquera particularitat que puiré explicar le soa posicion a Mamisan a l'esquèrra deu Crist a costat de Pau. A le dispersion deus apòstols, que recep l'òrdi d'evangelizar l'Asia Menora. Que s'installa lavetz a Efès ond escriu lo son evangèli. Qu'es pui exiliat sus l'isla de Patmos on redigís l'Apocalipsi. Qu'auré patit uu assompcion comparabla a le de le Vierge. Lo son emblèma qu'es l'agla, qu'es lo patron deus libraris .
Halip
Originari de Bethsaïde en Galilèa, qu'es sustot coneishut per le Legenda Daurada (12). Segon aquesta, que seré partit en mission en Asia Menora. Los romans qu'ic fòrçan a sacrificar a l'estatua de Mart (diu roman de la pèira). Qu'es mentre qu'un dragon surgís crebader lo prèste e los dus sordats qui ic tenèn. Los auts qu'estoren emposoats preu son len. Pres de compassion, Halip que guarís los malauts, que ressuscita los tres mòrts e que hèi copar l'estatua de Mart. Capturat un còp de mèi, qu'es lapidat pui crucificat lo cap en bas com Pèir. Halip qu'es lo patron deus caperèrs e deus pastissèrs.
Matiàs
Qu'es designat per tiratge au sòrt per remplaçar Judas Iscariòt après le mòrt d'aqueste. Lo Testament Navèth ne nes balha pas autas informacions sus le vita d'aqueth personatge. Divèrsas legendas que nes descriven le fin de le soa vita : mòrt pasiblament en Judèa, crucificat a Roma o enqüèra lapidat pui descapitat a le pigassa a Trevèri.
Andrèu
Originari de Bethsaïde, qu'es lo hrair ainat de Pèir qui es com eth pescaire sus le laca de Tiberiades. Segon le Legenda Daurada, que predica en Grècia, en Asia Menora e en Russia. En 60, qu'es martirizat e crucificat sus uu crotz en fòrma de X (crotz de Sent Andrèu).
Bertomiu
Deu son vertadèr nòm Nathanaèl, ne jòga pas nat ròtle dens los Evangèlis e dens los Actes deus Apòstols. Arron le mort deu Crist, que part evangelizar Arabia, Mesopotamia e Índia. Qu'es pelat viu pui crucificat en Armenia. Aqueth suplici que'u vau d'estar lo sent patron de tots los còs de mestièrs dont tribalhan le pèth e lo cueir : carnissèrs, tanaires,...
Lo Crist au tetramòrfe
Lo Crist qu'es seitat sus un tròne soslinhat per ua mandorle* quadrilobée ornada de huelhum. Darrèr lo son cap coroat, un nimbe crucifère qu'es escultat. Le soa man esquèrra que ten lo libre sacrat mentre que benedís de le soa man dreta. Aus sons pès, un motiu vegetau qu'es presentat, simbolizant benlèu l'Aubre de Vita. Dens los esquinçons que's tròba lo Tetramòrfe o "los quate Vivents".
Le soa origina que remonta a le neit deus temps. Que'us se tròban dens divèrsas civilizacions de l'Antiquitat, en particular en Egipte e a Babilònia en Mesopotamia : - En Egipte qu'èran los "quate gardians deu Creator", - A Babilònia que representèvan los quate punts cardinaus .
Pui que'us s'arretròban dens la Bíblia e dens l'Apocalipsi de Sent Jan: ...« Au mei deu tròne, a l'entorn d'eth, que's tenen quate Vivents, constellats d'uelhs per davent e per darrèr. 7 Lo permèr vivent qu'es com un leon ; lo dusau Vivent qu'es com un taur joen ; lo tresau Vivent qu'a com uu cara d'òmi ; lo quatau Vivent qu'es com uu agla en plen vòl »... (Apocalipsi (4,6-7)
Mèi tard, los Pairs de le Glísia que'us an assimilats aus quate Evangelistes en se referint, segon Sent-Geròni de Stridon (sègle IVau), a le permèra pagina deu son evangèli :
- Matthieu : que'u s'atribuís com simbèu l'òmi alat (a còps qualificat a tòrt d'anjo) pr'amor que lo son evangèli comença per la genealogia de Jèsus,
o, mèi exactament, le de Joseph, pair legau de Jèsus.
- Marc : que comença lo son evangèli per "aquí qu'envii lo mon messatgèr endavant de tu entà preparar le toa rota. Vutz deu qui crida dens lo desèrt...".
(Mc 1, 1-3) Le vutz qui crida dens lo desèrt qu'es le d'un leon, simbèu de Marc.
- Luc : que comença lo son evangèli per: Qu'i avot aus jorns d'Eròdes, Rei de Judèa, un prèste deu nòm de Zacàrias ...". Lo prèste que sacrifica au Temple un taure, qu'es vadut lo simbèu de Luc .
- Jean : que comença lo son evangèli pr'un prològue suu Vèrbe, le vutz vinuda deu cèu. L'Agla qu'es lo simbèu atribuït a Jan .
Sent-Geròni de Stridon que nes apren que los "quate Vivents" resumissen tanben los quate moments essenciaus de le vita deu Crist:
- lo Vèrbe de Diu que s'es incarnat, (l'òmi),
- qu'es estat temptat au desèrt, (lo leon),
- qu'es estat immolat, (lo taure),
- qu'es montat au cèu, (l'agla).
Sent Matèu - L'òmi
Sent Jan - L'agla
Sent Marc - Lo leon
Sent Luc - Lo buu
Lo Crist en Majestat - Mamisan
Lo Crist en Majestat - Estella SanMiguel
